Kayra Hangi Okul Mezunu? Yanlış Sorunun Doğru Cevabı Olmaz
Açık konuşalım: “Kayra hangi okul mezunu?” sorusu masum görünse de, içinde kocaman bir ön yargı gizliyor. Hepimiz biliyoruz ki bu soru çoğu zaman meraktan değil, insanları tek bir etikete indirgeme arzusundan doğuyor. Diplomanın saf bir ölçü birimi, okul adının sihirli bir başarı mührü olduğuna inanmak kolay; ama basit olan her zaman doğru değil. Bugün, bu kalıba meydan okuyalım.
“Kayra Hangi Okul Mezunu?” Sorusu Neyi Gizler?
Bu soru, tek bir kişinin çok katmanlı kimliğini bir satıra sığdırmaya çalışır. O satırda aile imkânları, sosyoekonomik eşitsizlikler, dil avantajları, bölgesel fırsat uçurumları ve hatta şans faktörü yok sayılır. Eğitim, elbette değerlidir; ama bir isim–bir okul denklemi, başarıyı kurumsal etiket olarak fiyatlandıran eski çağın refleksidir.
Diploma Fetişizmi: Parlak Kağıt, Sönük Mantık
Okul adını merkeze koyduğumuzda, iki tuzağa düşeriz: (1) Kaliteyi, markalı binalarla karıştırırız. (2) Öğrenmeyi, hayat boyu süren bir süreç değil, mezuniyet töreninde biten bir ritüel sanırız. Oysa “Kayra hangi okul mezunu?” diye ısrar etmek, öğrenmenin yaşayan bir organizma olduğunu görmezden gelmektir. İnsanlar kariyerlerini yeniden kurar, disiplin değiştirir, yeni beceriler edinir; diploma yalnızca başlangıç çizgisidir.
Yerel Ezberin Kör Noktası: Sınav Rejimi ve Okul Hiyerarşisi
Bizde okullar çoğu zaman sınav skorlarının gölgesinde değerlendirilir. “İyi okul” etiketi, yüksek puanın ürünü sanılır; öğretim kadrosu, müfredat güncelliği, uygulama imkânları ve mentorluk kültürü ikinci plana atılır. Kayra’nın mezuniyetini sormak yerine, şu daha adildir: Bu okul nasıl bir akademik iklim sunmuş? Proje–staj–araştırma hattı ne kadar canlıymış? Mezun ağı (alumni) üretken miymiş?
Küresel Perspektif: Etiketin Ekonomisi, Değerin Gerçeği
Uluslararası sahnede, güçlü okul isimleri hâlâ kapı açıyor; inkâr etmeyelim. Fakat kapıyı açmakla o kapının ardında kalıcı bir şey üretmek aynı şey değil. Birçok “büyük isimli” okul mezunu zayıf ürünler sunarken, adı sanı duyulmamış kurumların mezunları sahada fark yaratabiliyor. Yani “Kayra hangi okul mezunu?” sorusu, neticede erişim hakkında ipucu verse bile, etki hakkında kesin konuşmaz.
Mahremiyet ve Dijital Arşiv: Kime Ne Lazım?
Bir başka mesele de şu: Kayra bir kamu figürü değilse, onun eğitim bilgisi neden arşivleniyor, neden dolaşıma sokuluyor? Her biyografi merakının meşru bir gerekçesi yok. Çoğu “hakkında” sayfası, toplumun gözetleme arzusunu tatmin ederken kişisel veriyi meta hâline getiriyor. “Kayra hangi okul mezunu?” diye aratmak, bazen yalnızca gereksiz bir merakın meşrulaştırılmasıdır.
Provokatif Sorular: Rahatsız Olmayı Göze Alıyor Muyuz?
— Bir insanın değerini, bir kurumun prestijiyle çarparak mı hesaplayacağız?
— Kayra’nın okulunu bilmek, ortaya koyduğu işin kalitesini görmeden bize ne kazandırır?
— Başarıyı hâlâ sınav–okul–diploma üçgenine sıkıştırmak, sınıfsal ayrıcalıkları cilalamak değil mi?
— “Kayra hangi okul mezunu?” yerine “Kayra neyi nasıl başardı?” demek daha adil değil mi?
Okulun Değeri Nasıl Ölçülür? (Gerçek Kriterler)
Bir okulun kıymeti, mezun unvanından çok şu göstergelerde saklıdır: Öğrenciyi eleştirel düşünmeye iten müfredat; proje–stüdyo–laboratuvar üretkenliği; mentorluk ve akran öğrenmesi; açıklanabilir değerlendirme kriterleri; kapsayıcı burs–destek mekanizmaları; sektör–akademi köprüleri; mezunların sürdürülebilir başarısı. Bu mercekten bakınca, “Kayra hangi okul mezunu?” sorusu tek boyutlu kalır.
“Kayra Hangi Okul Mezunu?” Sorusu Yerine Ne Sormalı?
— Kayra’nın çözmeye çalıştığı problem neydi ve nasıl bir yöntem izledi?
— Ürettiği işte etik ve toplumsal sorumluluk gözetti mi?
— Hatalarından ne öğrendi, öğrenmesini nasıl belgeledi?
— Ekibiyle nasıl çalıştı; işbirliği kültürü oluşturabildi mi?
— Sürekli öğrenme için hangi araçları kullanıyor (açık dersler, makaleler, topluluklar)?
Sonuç: Doğru Sorularla Daha İyi Cevaplar
Kayra’nın mezuniyeti bir veri noktasıdır, ama tek ve en önemli veri değildir. Bizi ileri götürecek olan, etiketi değil niteliği konuşmaktır. Eğitim geçmişi bir harita olabilir; fakat hedefe varmak, yolculuk boyunca geliştirilen becerilere, üretilen değere ve paylaşılan faydaya bağlıdır. O yüzden cesur öneri: “Kayra hangi okul mezunu?” demeyi bırakıp, “Kayra’nın ürettiği şey dünyayı nasıl iyileştiriyor?” diye sorun. Tartışma burada başlasın; çünkü asıl dönüşüm, sorularımızı dönüştürmekle mümkün.